Özlem Şenyıldız

Belki bizim Uluslararası Tugaylar’a katılan bir Malraux’muz, cephede göğüs göğüse çarpışan bir Orwell’ımız ya da savaşı anbean izleyen bir Hemingway’imiz yok; ama İspanyol İç Savaşı (1936-39) gerek yaşanırken, gerekse bittikten sonra birçok şairimizi derinden etkilemiş ve birçok şairimize ilham vermiş. Attila İlhan’dan Edip Cansever’e, Nazım Hikmet’ten Vedat Türkali’ye birçok şairimizin İspanyol İç Savaşı’na dair eserleri bulunuyor. Bu yazımızın konusu, İspanyol İç Savaşı’nı konu edinen şairlerimiz ve şiirleri.
Konu “İspanyol İç Savaşı ve Türk Şiiri” olunca, öncelikle savaş henüz devam ederken bundan haberdar olan ve gidemediği cepheye şiiriyle yetişen şairlerimizi anmamız gerek. Bunların başında da elbette Nazım Hikmet geliyor. Şairin  25 Aralık 1937 yılında yazdığı “Karanlıkta Kar Yağıyor” isimli şiirinin konusu İspanyol İç Savaşı’ndaki Madrid direnişidir.
Karanlıkta Kar Yağıyor
Ne maveradan ses duymak,
Ne satırların nescine koymak o “anlaşılmayan şeyi”,
Ne bir kuyumcu merakıyla işlem…

(Not: İçinde hiç “e” harfi kullanılmayan bu öykü, yazar ve dramaturg Enrique Jardiel Poncela’nın 1926-27 yıllarında La Voz gazetesinde çıkan “A harfi olmayan, E harfi olmayan, İ harfi olmayan, O harfi olmayan, U harfi olmayan” 5 öyküsünden  biridir. İçinde hiç “e” harfi olmayan bu öyküyü, biz de hiç “e” harfi kullanmadan Türkçeleştirdik.)

Gül kokusunun çokça duyulduğu, akasyaların günışığından uzak dallarını daha çok uzattığı bir sonbaharda – uzun yıllar sonra – bildik bir mikrop, doymaz bir iştahla apar topar Ramón Camomila’nın kanına girdi: İzdivaç hırsı.
– Ufukta bir izdivaç var, baylar!, Casino’nun basamaklarını çıktıkları sırada yakın dostlarıyla karşılaştıklarında, arkadaşı Manolo Romagoso’ya bu havadisi bildirdi Ramón.
– Biz izdivaç mı?
– Tabii ki bir izdivaç, sözü aracılığıyla onayladı.
– Sizinki mi?
– Daha kiminki olsun ki?
– Bir kadınla yani?
– Muhakkak ki bir kadınla! Kaçak bir avcıyla yapacağım bir izdivacın havadisini duyuracağımı ummadınız sanırım?
– Vakit?
– Daha karar…